صادق هدایت و دعوت به گیاه‌خواری
«اما برای انسان آسان است که به قول خود، خَدیو و صاحب اختیارِ مطلق روی زمین می‌باشد و بدون کمترین تأملی به حال زیردستان با تمام خودپسندیِ جِبلّی، از زنبور عسل آذوقه‌اش را که عسل باشد می‌گیرد، از مرغ تخم او را مطالبه می‌کند، از طیور بچه‌های آنها را و از گاو شیر و گوساله‌اش را، از اسب بارکشی و اسارت می‌خواهد و گوسفند را فدای شکم‌پرستی خود می‌کند.»
صادق هدایت را می‌توانیم از آثارش بشناسیم. در داستان‌نویسی استاد، در توصیف ماهر، در ترجمه پرتلاش، طناز، مهربان، روشن‌فکر، دغدغه‌مند جامعه و حامی حقوق حیوانات. او در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۶ دو کتاب «انسان و حیوان» و «فواید گیاه‌خواری» را منتشر کرد تا برای آگاه‌کردن جامعه درباره ظلمی که انسان به طرق مختلف در حق حیوانات می‌کند، تلاش کند و جامعه را به گیاه‌خواری تشویق کند. هرچند ممکن است اولین چیزی که با شنیدن اسم صادق هدایت به ذهن‌مان خطور می‌کند، «بوف کور» باشد، اما کم‌لطفی است اگر هدایت را در یکی دو کتاب معروفش خلاصه کنیم و از او بگذریم. موضوع گیاه‌خواری به تنهایی به اندازه کافی مهم و قابل توجه است. چه رسد به اینکه صادق هدایت هم در این مورد کتابی نوشته‌باشد.
درباره‌ی کتاب
کتاب انسان و حیوان را «جهانگیر هدایت»، برادرزاده صادق هدایت، گردآوری کرده و مقدمه آن را نوشته‌است. بخش اول کتاب مختصری در مورد شخصیت صادق هدایت و توضیح کوتاهی درباره آثار اوست. جهانگیر هدایت سعی کرده که نحوه رفتار صادق هدایت با حیوانات و نقش حیوانات را در آثار او بررسی کند. به همین دلیل قسمت‌هایی از مقاله‌ها و کتاب‌های صادق را که با حیوانات مرتبط هستند، در این بخش گنجانده‌است. بخش دوم کتاب مقدمه است که در آن تصاویر و متون منابعی که صادق هدایت از آنها الهام گرفته و دو کتاب خود را نوشته‌است، به چشم می‌خورد. از کتاب‌ها و متون قدیمی ایرانی گرفته تا مجلات خارجی.
«واقعا چنین بینش شفاف و واقعی را در آن ایام از نوادر افکار یک نویسنده باید تلقی کرد. این یادمان باشد که نخستین‌ها همیشه جای خود را دارند و هر پیشرفتی هم حاصل شود جای آنها بر تارک تفکر و تعقل این‌گونه مسائل می‌درخشد.»
بخش سوم کتاب، متن اصلی آن است. صادق هدایت از تفاوت بین انسان و حیوان از نگاه حکما و علما می‌گوید و نشان می‌دهد که تفاوت چندانی بین انسان و حیوان وجود ندارد و از ارسطو نقل می‌کند که: «انسان یک حیوان ناطق است». در نتیجه اینکه انسان خود را تافته‌ی جدا بافته و سرور و سالار دیگر موجودات می‌داند و هوش حیوانات را انکار می‌کند، اشتباه است. در ادامه از حقوق حیوانات می‌گوید و این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا انسان حق دارد برای رفاه خودش زندگی حیوانات را سخت کند، از آنها کار بکشد و حتی به این هم قانع نباشد و آنها را بکشد و از گوشت‌شان تغذیه کند؟
«انسان به واسطه خودپسندی جِبلّی گمان می‌کند تمام موجودات برای وجود او پا به عرصه وجود گذاشته، و آنها را برای کشتن و خوردن آفریده‌اند. به این هم اکتفا نکرده این شاهکار خلقت، این مجسمه اخلاق، این مظهر الهی و بالاخره فرشته زمینی سرگرمی و تفریح لازم دارد. می‌خواهد با جان حیوانات بازی کند، از آنان شکار نماید، مختصر خون می‌خواهد تا حرص خود را تسکین بدهد! چه ضرر دارد؟»
تاثیر هدایت
یکی از نکات قابل توجه این کتاب، کنایه‌ها و لحن تند صادق هدایت است. طوری که با خواندن این کتاب ممکن است احساس عذاب وجدان در شما ایجاد شود و به سرعت تصمیم به تغییر رژیم غذایی خود بگیرید! صادق هدایت علاوه بر دلایل منطقی که در ادامه کتاب برای عدم مصرف گوشت ارائه می‌دهد، از دلایل احساسی و اخلاقی نیز برای ترغیب خوانندگان به گیاه‌خواری بهره می‌جوید. از کوویه (Cuvier) و بوفون (Buffon) در مورد اینکه ساختمان بدن انسان به میوه‌خواران شبیه‌تر است تا گوشت‌خواران، نقل می‌کند. از اینکه مواد مورد نیاز بدن انسان در نباتات هم یافت می‌شوند می‌گوید و اینکه باور عموم در مورد تقویت بدن انسان با گوشت حیوانات اشتباه است. در عین حال یادآوری می‌کند که انسان نمی‌تواند با کشتن و خوردن بی‌رحمانه حیوانات به سعادت حقیقی دست یابد و آرزو می‌کند که کاش سلاخ‌خانه‌ها را به جای بیرون شهر، در میدان‌های عمومی می‌ساختند تا مردم ببینند که غذایشان چگونه به دست می‌آید و بدانند که دارند گوشت حیوانات مرده را می‌خورند.
در نهایت ابراز امیدواری می‌کند که گیاه‌خواری بیشتر گسترش یابد و بشر به این ظلم پایان دهد و با حفظ حقوق حیوانات، اخلاق و عقل و انسانیت را حفظ کند.
«مباش در پی آزار و هرچه خواهی کن که در طریقت ما غیر از این گناهی نیست»
برای بسیاری از ما گوشت‌خواری امر بسیار بدیهی محسوب می‌شود. ممکن است با گیاه‌خواری مخالف باشیم یا حتی ندانیم گیاه‌خواری چیست و برایمان مهم نباشد. بدون شک خواندن کتاب انسان و حیوان می‌تواند تاثیر خوبی در زندگی ما به عنوان افراد جامعه گذاشته و توجه و حساسیت ما را به مسائل این‌چنینی بیشتر کند.
در صورت تمایل می‌توانید این کتاب را از لینک زیر تهیه کنید.
دیدگاه ها
برای ارسال دیدگاه وارد شوید.